Mira Brtka

Mira Brtka diplomirala je na Akademiji za pozorište i film u Beogradu 1953. i na Akademiji lepih umetnosti (Accademia di belle arti) u Rimu 1963, gde boravi od 1959. baveći se slikarstvom, kratkometražnim filmom kao scenaristkinja, asistentica režije i scenografkinja, kao i modnim dizajnom i prevodilaštvom. Prvu samostalnu izložbu priredila je u Rimu, u Galeriji Artflex 1964, a potom učestvuje na izložbama Forme presenti (u Galeriji Scorpio) 1965. i 6. Biennale Romana 1968. Pripadala je grupi Illumination i bila učesnica njene jedine izložbe u Galeriji L’Argentario u Trentu 1967. Prve kontakte sa srpskom umetničkom scenom uspostavlja učešćem na III trijenalu 1967. i Oktobarskom salonu 1968, potom samostalnim izložbama u Novom Sadu (u Galeriji savremene umetnosti) i Beogradu (u Salonu Muzeja savremene umetnosti) 1970. Posle intenzivne izlagačke aktivnosti u narednim godinama, njena retrospektiva pod nazivom Mira Brtka – Nestabilne ravnoteže (1962-2012) priređena u Muzeju savremene umetnosti u Novom Sadu 2012. Slikarski počeci Mire Brtke u Rimu tokom šezdesetih godina prošlog veka odvijaju se u atmosferi poznog enformela, da bi ubrzo potom usledila faza odlučnog prevazilaženja enformela u kontekstu postenformelne umetničke klime, u belim monohromnim slikama ciklus Konstrukcije (Costruzioni, 1965), te kolažima, temperama na lesonitu i kartonu u koje uvodi intenzivnu čistu boju u optički aktivnim zakrivljenim formama i u ciklusu izrazito kolorističkih slika geometrijske i organske apstrakcije „tvrdih ivica“. To je period njenog priključenja grupi Illumination, osnovanoj od strane japanskog umetnika Nobuje Abea (Nobuya Abe) kao duhovnog „učitelja“ članova jedne male umetničke zajednice (kojoj je pripadala i Milena Čubraković) nadahnute idejama „prosvetlenja“ i „obasjanja“ na temeljima drevnih orijentalnih spiritualnih učenja.

Posle belih slika iz ciklusa Konstrukcije (Costruzioni) i monohromne tamno-smeđe Konstrukcije XV (Costruzione XV) iz 1965, u slikarstvu Mire Brtke, u vreme njenog uključenja u grupu Illumination i učešća na izložbi u Galeriji L’Argentario u Trentu 1967. dolazi do primetne preorijentacije ka uvođenju čistih boja organizovanih u složenim ritmičkim odnosima. Ovaj koncepcijski preobražaj može da se pojasni atmosferom u grupi pod uticajem što ga je na njenu orijentaciju vršio Nobuja Abe shodno tvrdnji iz uvodnog teksta u katalogu pomenute izložbe: „Boja se zadovoljavala dodatnom ulogom kao tumač prirode. Za savremene umetnike boja treba da je svetlost sama – boja je svetlost ljudskog duha odvojena od ostatka prirode“. Da bi istakla samostalnu ulogu likovnih elemenata, među njima i čiste boje, u slikama u tehnici tempere na kartonu i kolažima na hartiji u delima Bez naziva (Senza titolo), oko i posle 1970, Brtka na neutralnoj beloj ili svetlo-sivoj osnovi izdvaja forme podeljene po kolorističkim segmentima podvrgnutih strogom strukturalnom poretku simetričnih polja međusobno odvojenih jasnim konturama u terminologiji slikarstva „oštrih ivica“ (hard edge). Po povratku u Srbiju početkom sedamdesetih godina nastavlja sa intenzivnom izlagačkom aktivnošću i umetničkim radom u područjima slikarstva (ciklus Bele senke) i u specifičnoj tehnici veza na platnu, skulpturi u materijalima gvožđa i aluminijuma, kao i u asamblažima, instalacijama od konkretnih nađenih predmeta. Umetnica višestrukog obrazovanja i bavljenja u oblastima filma, mode i pre svega slikarstva i skulpture, formiranja započetog u domaćoj sredini i nastavljenog u Italiji, kao pripadnica grupe Illumination uključena u međunarodne kontekste, Brtka objedinjuje internacionalno i lokalno, autonomno umetničko i angažovano aktivističko društveno ponašanje (pokretanjem asocijacije Biro bunker u Staroj Pazovi 1994. i članstvom u međunarodnom Birou za preventivnu imaginaciju u Rimu).