Branko Filipović Filo

Branko Filipović Filo završio je Umjetničku školu u Herceg Novom 1950. i Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu 1955. Izlaže od 1950, a prvu samostalnu izložbu priredio je 1951. na Cetinju. Izložbe u Beogradu: 1957, 1962, 1963, 1965, 1975, 1996, u Rimu 1958, 1966, 1970, 1980, u Parizu 1968, 1970, 1980, u Beču 1965. i 1992. Retrospektivne izložbe u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, Modernoj galeriji u Ljubljani, Obalnim galerijama u Piranu i Galeriji Forum u Nikšiću 1987. kao i u Narodnom muzeju Crne Gore na Cetinju 1997. Kao poslednji predstavnik Jugoslavije izlagao je na Bijenalu u Veneciji 1990.

Filo je jedan od protagonista beogradskog enformela, učesnik je izložbe Enformel u Beogradu u Umetničkom paviljonu „Cvijeta Zuzorić 1982“, ali odvojen je od ostalih pripadnika ovog smera uslovima formiranja i karakteristikama svog likovnog jezika. Serija slika sa osobinama enformela, nastala 1954-1956, u to vreme nije bila javno prikazana, što čini upitnim njihov evidentni hronološki prioritet u istoriji domaćeg enformela. Izvori njegovog poimanja apstrakcije zasnivaju se na doživljaju lokalnog predela (po sopstvenoj tvrdnji: „meni je enformel, kao pravac, sasvim slučajno nametnuo crnogorski krš…“), na tragu slikarstva Petra Lubarde, da bi potom u „beloj“ (Bela slika I i II (1959), Igra vremena (1959) i dr.) i „crnoj“ fazi (Tamni horizont, Kamena pustinja, Motiv mog kraja (1961-1962)) bio blizak specifičnoj italijanskoj varijanti enformela tzv. „poslednjeg naturalizma“ (Ultimo naturalismo), tako nazvanog zbog „poslednje mogućnosti slikanja po prirodi“). Za bitne osobine Filovog enformela rečeno je da predstavlja „slikarstvo vitalnosti, strasnog rasta, pozitivnih energija, herojske ljudske, ili, pak, kosmičke drame…“ (P. Ćuković).

Bela slika II (1959) jedno je od vrhunskih ostvarenja Filovog ranog „belog“ enformela kao umetničkog shvatanja za koje će on sâm zapisati sledeće: „enformel je za mene više rukopis i način izražavanja nego nekakav definitivni slikarski stil“.

Tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka u Filovom slikarstvu počinje i nastavlja se da odvija primetna promena njegovog izražajnog jezika u smeru odvajanja od prethodne faze enformela i prelaska u shvatanje „čistog slikarstva“ (prema terminu S. Stepanova), obeleženog uvođenjem boje i korištenjem dvodimenzionalnog prostora kao ključnih nosioca slikarske ekspresije. U izlagačkom smislu, ovaj period Filove aktivnosti počinje samostalnim izložbama u galerijama Riv goš (Rive Gauche) u Rimu i Parizu 1980. i kulminira njegovim nastupom u paviljonu Jugoslavije na Bijenalu u Veneciji 1990, uz brojne samostalne (u Podgorici, Beogradu, Novom Sadu i dr.) kao i učešća na kolektivnim izložbama u zemlji (od Slikarstva zrele strasti u Pančevu 1986. do Prestupničkih formi u Vršcu 1998) i inostranstvu (među kojima se posebno ističu izložbe Kunst Europa u Štutgartu 1991. i Positionen. 50 jahre Kunst aus Mitteleuropa 1949-1999. u Beču 1999. i Budimpešti 2000.). U vreme kada, pored ostalih, nastaju i Slika 49 (1986), Slika 48 (1986), slika Duel I i II itd, Filo doživljava još jednu vrlo plodnu slikarsku etapu, sada u problemskom kontekstu post-modernističke i neo-ekspresionističke „obnove slikarstva“. Tada Filo prolazi kroz burnu regeneraciju svoje „druge mladosti“, u deceniji u kojoj nizom slika velikih formata izvedenih postupkom spontane gestualnosti i nesuzdržanom prepuštanju kolorističkom obilju umetnik dostiže neke od vrednosnih vrhova svog ukupnog slikarskog opusa.