Lazar Vozarević

Akademiju likovnih umetnosti Lazar Vozarević je završio u Beogradu 1948, na kojoj će potom postati profesor. Sa grupom Jedanaestorica izlaže 1951, između 1955. i 1960. član je Decembarske grupe. Prvu samostalnu izložbu priredio je 1952. u Galeriji ULUS-a, naredne samostalne izložbe u Beogradu 1954, 1955, 1957, 1961, 1964, posthumna retrospektiva u Muzeju savremene umetnosti 1969-70. U Parizu izlaže 1953. i 1954, u Njujorku 1960. U vreme pripadništva Decembarskoj grupi Vozarevićeve figurativne predstave, podstaknute srednjovekovnim fresko slikarstvom, realizovane su u jeziku posleratnog geometrizovanog postkubizma. Do znatne promene njegovog slikarskog jezika dolazi naglim prelaskom u područje enformela u vreme i nedugo posle izlaganja na Bijenalu mladih u Parizu 1959. Tada počinje da eksperimentiše sa ne-slikarskim sredstvima poput gipsa, peska, bitumena i metalnih aplikacija utisnutih u guste nanose materije, služeći se postupcima razlivanja raznih tečnosti (vode, kiselina, lakova) i paljenjem površinskih slojeva. Upravo takva svojstva poseduju slike Bez naziva (1961), prikazana na bijenalu u Tokiju 1961. godine kao i na izložbi Primeri srpske umetnosti druge polovine 20. veka (2014), u vlasništvu kolekcije Noveski i slika Bez naziva (1961), prikazana na bijenalu u Aleksandriji 1963. godine u vlasništvu Nikole Marjanovića. Da bi zadržao idejnu vezu sa svojim prethodnim figurativnim slikarstvom, Vozarević teži da i u slikama iz faze enformela (kao što su Razorene forme, Forme bez kraja, U prostoru (sve iz 1961.), Razbijena forma (1962) i dr) utiskom svetlosnih zračenja sačuva spiritualni simbolički podtekst ezoterične atmosfere srednjovekovnih ikona. Prema Lazaru Trifunoviću, kod Vozarevića su „u početku slobodno bačeni aplikativni metalni elementi počeli da se organizuju i ’pakuju’ u strogo konstruisane oblike s kojima je zaključena enformel faza u njegovom stvaralaštvu“, da bi primetio da se na samom kraju umetnikovog opusa „ispod gustih slojeva spaljene materije pojavljuje geometrijski oštro iscrtana ljudska figura“.

Slike Kvadrati (1965), Levo pakovanje (1966), Nedovršena forma kohezija (1967), Zlatni trougao (1967), Razbijena površina (1967), Pravilno deljenje (1968), Crveno pakovanje (1968), pripadaju poznom „periodu post-enformela i koje po tehničkom postupku i nivou vrednosti se svrstavaju u vrhunska dela ove umetnikove faze (prema Zoranu Markušu) u umetnikovom opusu . Prema Markušu, „morfologija Vozarevića je vrlo jasna. Na podlozi zlata ili rastvorenih mrko-crvenih sivih i smeđih slojeva, često bliži primarnim strukturama nego pikturalnosti enformela prvo je ukucavao a zatim lepio metalne polulopte raznih prečnika gde se organizacija podređivala Euklidovoj geometriji: krugu, kvadratu, pravougaoniku, rombu, trouglu. I dalje, isti autor: “ Kao što Vozarevićevo izvan forme svoje već označeno poreklo, tako i ’pulije’, kako je nazivao metalne polulopte kojima se služe tapetari, pripadaju istom duhovnom i o ciljskom repertoaru. One dolaze od srebrnih okova hilandarskih i vizantiskih ikona…”. Izlaskom iz prethodnog perioda enformela Vozarević dakle, nije izmenio poreklo i karakter značenja svoga slikarstva konstantno ostaje privržen “ideji prošlosti” u kontekstu posleratne srpske umetnosti.